Perwerdehiya pirzimanî wekî yek ji stûnên hînkirin û hînbûna navbera nifşane
Civakên pirzimanî û pirçandî bi parastina zimanên xwe, yên ku wek hêlên zanîna kevneşopî û mîrasa çandî xizmetê dikin, bi pêş dikevin. Ji bilî vê, ji ber zêdebûna windabûna zimanan, kêşeyên li hember cihêrengiya zimanî zêde dibin. Niha %40ê nifûsa cîhanê ji perwerdehiya bi zimanê dayikê bêpar in û ev hejmar li hin herêman ji %90 derbas dike. Lêkolîn feydeyên ji xwendekaran re dema ku zimanên xwemalî di perwerdehiyê de bikar tînin piştrast dike, encamên hînbûnê yên çêtir, xwebawerî, û jêhatîbûna ramana rexneyî pêş dixe. Ev nêzîkatî di heman demê de fêrbûna navbera nifşan û parastina çandî jî piştgirî dike
Roja Zimanê Zikmakî ya Navnetewî ya ku ji aliyê UNESCOyê ve hat ragihandin û piştre ji aliyê Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî ve hat qebûlkirin, balê dikişîne ser rola zimanan di pêşxistina tevlêbûnê de û bi destxistina armancên pêşveçûna domdar. Polîtîkayên perwerdehiya pirzimanî, ku di mijara 2024-an de hatine destnîşan kirin – “Perwerdehiya pirzimanî wekî stûna hînkirin û hînbûna navbera nifşan” – ji bo perwerdehiya tevhev û parastina zimanên xwecehî girîng in. Bi destpêkirina perwerdehiya bi zimanê zikmakî û hêdî hêdî danasîna zimanên din, cudahiya di navbera mal û dibistanê de kêm dike û fêrbûna bi bandor hêsan dike
Perwerdehiya pirzimanî ne tenê civakên berfireh pêş dixe, lê di heman demê de alîkariya parastina zimanên duyemîn di civakê de jî dike, wek ên hindikayiyan û gelên xwecihî. Ev kevirê bingehîn e ji bo bidestxistina gihandina wekhev a perwerdehiyê û delîveyên hînbûna heta hetayê ji bo hemûyan
Parastina cihêrengiya zimanî
Ziman di jiyana mirovan û gerstêrkê de wek yek ji pêkhateyên bingehîn ên xwedatiyê û stûnek bingehîn a ragihandinê, pêkvejiyana civakî, perwerdehî û pêşkeftinê xwedî giraniyek stratejîk a girîng in. Lêbelê, di encama globalbûnê de, ew li ber xeterek zêde an jî ber bi tunebûnê ye. Dema ku ziman diherikin, ronahiya cihêrengiya çandî jî dihele û rengên wê yên geş dihele. Ev jî dibe sedema windakirina derfet, kevneşopî, bîranîn û şêwazên bêhempa yên raman û vegotinê – çavkaniyên hêja ji bo dabînkirina pêşerojek çêtir
Ziman amrazên herî bi hêz in ku mîrateya me ya maddî û ne maddî diparêzin û geş dikin. Hemû çalakiyên ku ji bo belavkirina zimanên zikmakî ne tenê dê alîkariya teşwîqkirina pirzimanî û çanda pirzimanî bike, di heman demê de dê teşwîq pêşvebirina hişmendiyek tam a kevneşopiyên zimanî û çandî li seranserê cîhanê bike û hevgirtina li ser bingeha têgihiştin, tolerans û diyalogê teşwîq bike
Tê çaverêkirin ku her du hefte carekê zimanek ji holê radibe, yanî mîrata wî ya çandî û rewşenbîrî jî bi wî re ji holê radibe. Ji 7000 zimanên ku niha li cîhanê tên axaftin, herî kêm ji sedî 45ê wan di bin xetera windabûnê de ne.Hejmara zimanên ku di pergala perwerdehiyê û qada giştî de rastî girîngiyê tên ji çend sed zimanan û ji 100î kêmtir e. di cîhana dîjîtal de têne bikaranîn.Ziman
Hebûna civakên pirçandî û pirzimanî bi wan zimanan ve girêdayî ye ku veguheztin û parastina domdar a zanîn û pratîkên çandî misoger dike
Ev roja navneteweyî her sal ji bo pêşxistina cihêrengiya ziman û çandî û pirzimanî tê pîroz kirin
Jêder:UNESCO
Di Roja Zimanê Zikmakî ya Navnetewî
de zimanê Kurdî pîroz be